1. Introdución
O poemario Treme o dedo sobre a liña escrita (2025) constitúe unha das achegas máis ambiciosas de Alberte Momán no eido da poesía. Fiel á súa vontade de experimentar coa linguaxe e de articular discursos poéticos que interrogan o suxeito, a súa relación coa dor, co silencio e coa sociedade, este libro constrúese como un triplo exercicio de exploración. Cada parte posúe unha independencia formal e temática, mais non deixa de integrarse nunha arquitectura maior que revela unha tensión constante entre o íntimo e o social, o corporal e o metafísico, o silencio e a palabra.
A obra demostra unha continuidade con títulos anteriores do autor —onde a angustia existencial, a reflexión filosófica e a indagación no corpo e na linguaxe ocupan sempre un lugar central—, mais tamén unha apertura cara a novas dimensións, como a incorporación dunha poética de corte cyborg, a reflexión sobre o tránsito e a presenza de espazos liminares que funcionan como metáforas da identidade contemporánea.
2. Estrutura xeral da obra
O poemario organízase en tres partes independentes que, á maneira de actos teatrais ou escenas autónomas, configuran un itinerario de sentido:
-
Primeira parte: “O Silencio” (e os actos subsecuentes)Trátase dun longo texto dividido en pausas, cunha voz poética que dialoga co silencio, coa dor, coa violencia emocional e coa incomunicación. O silencio aparece como xénese do trauma e tamén como metáfora da imposibilidade de expresar a dor. Esta sección mestura a cadencia do verso libre coa fragmentación do discurso, semellando un drama interior.
-
Segunda parte: “Oxímoro dadá. Lóxica ficción”Esta sección presenta un rexistro diferente, máis fragmentario, ás veces case aforístico, onde a reflexión se combina co xogo lóxico, coa matemática, coa filosofía da linguaxe e coa ironía. O resultado é unha poética que lembra a certas vangardas (o dadaísmo, o surrealismo) pero que se reinscribe nunha clave contemporánea de pensamento crítico.
-
Terceira parte: “Mión”É a máis expansiva e aberta, articulada arredor do tránsito, da metamorfose e do corpo como espazo de transformación. Aquí aparece con forza o motivo do avatar e do cyborg, nunha clara reflexión sobre a condición poshumana. O poema finaliza cunha meditación sobre o tempo, a soidade e a imposibilidade de escapar do exilio interior.
Cada sección pode lerse de forma independente, mais todas comparten a mesma pulsión interrogativa: como artellar unha linguaxe poética capaz de dar conta da dor, da distancia e da transformación do eu?
3. O silencio como materia poética (primeira parte)
A primeira parte constitúe, sen dúbida, a máis intensa no plano emocional. O silencio preséntase como xenese da dor:
-
“Non dicir é o único mal sen remedio que medra até ocupar todo o espazo posible” (p. 6).Aquí o silencio non é só ausencia de palabra, senón un espazo colonizador, unha forza que medra até destruír a posibilidade da comunicación e, con ela, a propia relación entre os seres.
O poema articúlase como unha sucesión de “pausas” que funcionan tanto como notación escénica coma como respiración do discurso, lembrando un guión teatral ou unha partitura. A voz poética oscila entre a confesión íntima e a reflexión universal: a dor que se relata é individual, mais tamén funciona como paradigma da dor colectiva, desa incomunicación que define a sociedade contemporánea.
A metáfora do corpo lesionado aparece reiteradamente: a dor como metástase, a mágoa como materia de construción dunha existencia. O corpo convértese no escenario onde se representa a traxedia do silencio. Esta insistencia conecta con obras anteriores de Momán, como As que dormen sobre a palla, onde o corpo tamén era territorio de resistencia e de dor social.
Outro elemento fundamental é a relación entre violencia e silencio: a incomunicación non só xera afastamento, senón tamén agresividade, ira, incluso pulsión de morte. Esta idea encaixa nunha reflexión máis ampla sobre a sociedade do exceso, na que a imposibilidade de expresar sentimentos deriva en frustración, soidade e destrución.
4. O xogo lóxico e a poética do paradoxo (segunda parte)
A segunda sección rompe a intensidade confesional da primeira para propoñer un xogo intelectual. Aquí Momán explora o territorio do paradoxo, do aforismo, da lóxica desviada. O título mesmo —Oxímoro dadá. Lóxica ficción— anuncia esta aposta por unha escritura que combina contradición e ruptura.
Hai poemas que xogan coa matemática: “cero un un dous tres cinco oito trece” (p. 37) evoca a sucesión de Fibonacci, como metáfora de orde e de espiral vital. Outros insisten no recurso da tautoloxía, da repetición obsesiva: “o verso nunca chega ao final da páxina o verso nunca chega ao final da páxina…” (p. 47).
Neste apartado, o poema convértese nun laboratorio da linguaxe: fórmulas lóxicas, xogos coa semántica, aforismos que rozan o absurdo. Trátase dunha escrita que herda o espírito vangardista, mais sen perder de vista a súa dimensión crítica: as fórmulas, os xogos, non son inocentes, senón que apuntan á precariedade da linguaxe para dar conta do real.
O recurso ao oxímoro (“aliméntome do oxímoro que me mantén pasando fame”, p. 57) sintetiza esta pulsión: vivir entre contrarios, entre unha linguaxe que sostén e destrúe, que dá sentido e ao tempo o baleira.
Esta sección pode resultar, á primeira lectura, máis hermética, mais cumpre a función de ampliar o horizonte poético: se a primeira parte afondaba no silencio desde a experiencia íntima, esta segunda afonda nel desde a reflexión lóxica e filosófica.
5. O tránsito, a metamorfose e o corpo cyborg (terceira parte)
A terceira parte, “Mión”, é a máis expansiva, con poemas máis longos que exploran o tema do tránsito: a viaxe, a migración, o desprazamento físico e simbólico. O corpo aparece agora como espazo de transformación, xa non só como territorio da dor senón tamén da metamorfose.
O tránsito descríbese como unha experiencia liminar, próxima ao exilio: non hai destino fixo, senón unha constante mudanza que descoloca o suxeito. Mais aquí introdúcese un novo motivo: o avatar e o cyborg. Momán propón unha reflexión sobre a identidade na era dixital e poshumana: o corpo convértese en imaxe, avatar, e finalmente en corpo cyborg, perfeccionado, híbrido, capaz de prolongar a existencia.
A terceira parte dialoga coa filosofía contemporánea do poshumano e da tecnoloxía, mais faino desde unha poética que non abandona a emoción nin a intimidade. O eu lírico interrógase sobre o contacto perdido, sobre a soidade que xorde desa transformación, sobre a necesidade de compaña. Ao final, o libro remata cunha reflexión sobre o tempo e a imposibilidade de regresar: “non hai volta atrás / a historia non se reescribe se non é por medio dun novo comezo” (p. 93).
6. Temas recorrentes
A análise das tres partes permite identificar varios eixes temáticos:
-
O silencio: presente en toda a obra, como ausencia, como violencia, como imposibilidade de dicir.
-
A dor e a violencia: tanto no plano íntimo como no social.
-
O corpo: espazo de dor, de metamorfose, de tránsito, até converterse en avatar ou cyborg.
-
A soidade e o exilio: o eu sempre afastado, illado, condenado a unha distancia irreducible.
-
O paradoxo e a contradición: expresados mediante oxímoros, fórmulas lóxicas, xogos semánticos.
-
O tránsito e a metamorfose: non só como viaxe física, senón como transformación ontolóxica.
7. Recursos expresivos
O poemario destaca polo seu uso intensivo de recursos estilísticos e estruturais:
-
Fragmentación: pausas, cortes, repeticións.
-
Oxímoros e paradoxos: que revelan a complexidade da experiencia.
-
Intertextualidade vangardista: ecos do dadaísmo, do surrealismo, da poesía filosófica.
-
Ritmo visual: o uso de indicacións escénicas (“pausa”, “SUPOSICIÓN”, “SENTENZA”, etc.) achega un carácter performativo.
-
Linguaxe filosófica e técnica: termos como “diagnose”, “avatar”, “cyborg” sitúan a obra no diálogo coa filosofía e coa tecnoloxía.
8. Comparación con outras obras de Momán
Comparado con As que dormen sobre a palla ou Lapamán, este poemario mostra unha continuidade na exploración da dor, do silencio e da exclusión, mais incorpora unha novidade: a aposta polo poshumano e polo xogo lóxico vangardista. Tamén lembra a intensidade fragmentaria de Raro ou a experimentación de La realidad difusa, mais aquí todo aparece levado a un nivel máis radical e abertamente filosófico.
9. Valoración crítica
Treme o dedo sobre a liña escrita é unha obra complexa, que require múltiples lecturas. A súa forza reside en:
-
A capacidade de integrar emoción e reflexión.
-
A diversidade de rexistros: confesión íntima, xogo lóxico, reflexión filosófica.
-
A potencia imaxinativa coa que articula temas universais (dor, silencio, soidade) e contemporáneos (avatar, cyborg, tránsito poshumano).
É un poemario que se inscribe na mellor tradición da poesía galega contemporánea de experimentación, mais tamén abre vías de diálogo coa filosofía da tecnoloxía, coa estética vangardista e co pensamento posmoderno.
10. Conclusión
En definitiva, Treme o dedo sobre a liña escrita configúrase como unha obra totalizante, que dialoga con toda a traxectoria de Alberte Momán e que supón un punto de inflexión pola súa ambición estrutural e temática. A independencia das tres partes non resta unidade ao conxunto, senón que lle engade profundidade: cada sección ofrece unha perspectiva distinta sobre os mesmos problemas, construíndo un corpus que é ao tempo íntimo, social, filosófico e estético.
Comentários