Observar a realidade para representala despois foi algo polo que sempre me
sentín atraído. Hoxe espertei e o nome de Argallúas dábame voltas
insistentemente pola cabeza. Este era o nome do gato de Rojo cochinilla, o
libro editado por Punto rojo, un animal que falaba coa súa compañeira de piso e
protagonista do relato, facendo as veces de mascota e secretario persoal. Mais,
ese gato non era máis que unha representación literaria doutro real, o dos meus
avós paternos ao que o meu tío Suso alcumara despois de departiren durante horas.
Na casa que era tamén do Argallúas, vivían os meus avós, tres dos meus
tíos, o gato, unha morea de coellos e algunhas galiñas. A avoa, enferma de
alzheimer, que máis que unha enfermidade semellaba unha actitude vital que a
levaba a ollar con indiferenza ás persoas que a rodeaban, precisaba dunhas
atencións que, os meus tíos, que traballaban fóra, non podían dispensar, polo
que era bastante habitual, dende o punto de vista do eu neno, que naquela casa
houbera sempre xente de visita, atendendo ás necesidades dos máis anciáns. Ela
negábase a recoñecer ás visitas, dedicándose ás súas actividades cotiás
asimiladas durante anos. Facía a comida, atendía aos animais e paseaba ao redor
da casa murmurando cousas que ninguén chegaba a comprender. De cando en vez, a
indiferenza cara aos adultos, convertíase nunca caricia para as crianzas, tras
dun breve instante de lucidez, no que os ollos se lle iluminaban polo efecto
das bágoas, como quen procura nun rostro infantil a súa propia infancia. Neses momentos
sempre había alguén que dicía, falsamente ilusionado, «viches, a avoa coñeceute». A
avoa xa perdera toda capacidade de recoñecer rostros e nomes, pero as caras dos
e das máis novas lograban colmala de tenrura. Nas miñas eventuais visitas a
aquela casa, sentaba un anaco coa miña avoa, en silencio pero sendo ambos moi
conscientes da presenza do outro. Despois dese tempo, ía cara a onde estaba o
meu avó e permanecía ao seu carón escoitando algunha máxima pertencente á súa
doutrina persoal. Nunha ocasión, despois dun anaco sentado nunha cadeira da
cociña ao lado da miña avoa, esta volveuse, olloume con insistencia, como se
vise en min algo da luz perdida e, inmediatamente, botou as mans aos petos.
Rebuscou durante uns segundos antes de sacar as mans baleiras e anunciar «Eu non teño nada. Vai xunto o teu avó a ver se che da algo». Conmocionado polo que acababa de pasar, quedei mirando para ela sen
saber que dicir. «Vai, non sexas parvo!» continuou. Obedecín de seguido e fun correndo
a un prado anexo á casa onde estaba o meu avó, sentando no muro que soportaba o
pequeno desnivel do terreo, lindando as galiñas. Evidentemente, non fun quen de
contarlle que a avoa espertara do seu sono para mandarme onda el con intereses
económicos. Sentei ao seu carón e agardei a que falara. «Oes? Tes que andar espelido,
non podes deixar que os outros che pasen por diante». Seguía a atender as
galiñas cando deu a conversa por rematada. Eu volvín para a miña casa correndo,
sen saber realmente como interpretar a experiencia que viña de vivir.
Neste contexto
vivía Argallúas, durmindo a sesta cos coellos cando chegaba o frío ou indo á
procura dalgún rato despistado entre as silvas que medraban no perímetro das
leiras. O meu tío Suso ía na súa procura en canto chegaba á casa dos meus avós,
de visita. Mentres as mulleres, nai e filla, entraban pola cociña do baixo el
ía cara a corte a ver se o gato estaba durmindo a sesta. Logo daba voltas pola
contorna até que se escoitaba «e logo que fas, Argallúas?». A partir dese
momento, Suso deixaba de existir para o resto do mundo. En chegando a hora do
xantar, coa mesa posta para as persoas residentes e as visitas eventuais, entre
o balbordo xeral escoitábase unha voz clamando pola única ausencia. «E Suso,
onde vai Suso? Seica non vén comer?». Entón unha voz alzábase sobre as risas
que xa se anunciaban. «E onde vai estar, falando co gato!».
Comentários